DİVRİĞİ-Yazı

[Serd@r]

Nüfusu: 43

İle Uzaklığı: 204 km

İlçeye Uzaklığı: 22 km

[seva]

Yerel ağızda bazı ifadeler ve karşılıkları:
Ağıl : Davar barınağı
Aha : işte
Ahbun : Hayvan gübresi
Ahlat : Dağ armudu
Akdarma : Tarlayı birinci ve ikinci defa sürme
Alaca : Uzun tahta parçalarla yapılan bahçe kapısı
Alaf : Hayvanlara verilen besin maddesi,ot
Alıç : Sonbaharda yetişen sarı veya turuncu renkte,bol çekirdekli yabani bir meyve
Argaç : Halı-kilim dokumada aradan geçirilen iplik
Arıstah : Eski köy evlerinde tavanda bulunan ağaç gövdesi
Ark : Bağ,bahçe sulamak için açılan küçük su kanalı
Asvap : Giysi,çamaşır
Ayıtlamak : Seçmek,temizlemek
Azık : Tarlaya ,bahçeye çalışmaya giderken orada yenmek üzere yanına alınan yiyecek
Bakraç : Bakırdan yapılmış,yoğurt,süt kabı
Bayahtan : Biraz önce
Bellilik : İşaret,iz
Bıldır : Geçen yıl
Bıtırak : Tarlalarda insanın ayaklarına yapışan dikenli ot
Bibi : Hala
Burma : Bükülmüş yonca bağı
Buymak : Üşümek
Cecim : Yün iplikle elde dokunmuş kilim
Cekkil : İki ucundaki metal çengellere helke takılarak su taşımakta kullanılan omuzda tutulan tahta alet
Cıdırlı : Huysuz,sorun çıkaran,sorunlu
Cılga : Keçi yolu,patika
Cığız : Çabuk vazgeçen,dönek,sözünde durmayan
Cınıvızın gününden kalma : Çok eski
Çağıldak : Hayvanların kuyruk veya karın bölgelerine yapışan yuvarlak, sert dışkı
Çaput : Bez parçası
Çebiş : 1 yaşındaki keçi yavrusu,sağılmaya veya yavru yapmaya aday keçi yavrusu
Çıngı : Kıvılcım
Çiçi : Eşleri müsayip olan kadınların birbirine göre durumu
Çiğit : Meyve çekirdeği
Çimmek : Yıkanmak
Çir : Kayısı,erik kurusu
Çoluh : Büyükbaş hayvanları musura bağlamak için kullanılan ahşap,U şeklindeki boyunduruk
Çunmak : Başkasına imrenmek
Dekmik : Tekme
Demin : Biraz önce
Eğiş : Ekmek pişirirken,tandırdan ekmeği çekmeye yarayan uzun metal çubuk
Eşir : Oğlak derisinden yapılan ve içine ayran konulan tulum
Evlek : Eskiden 250m2 alan ölçüsünü belirtmek için kullanılan ifade
Ferik : 1 yaşındaki horoz , keklik yavrusu
Fışkı : Hayvan pisliği
Firimek : Islak çamaşırların biraz kuruyup nemli olma hali
Firovn : Şeytan,işini bilir,fesat
Garık : Sebze ekilmesi için hazırlanan küçük bahçe parçası
Gavar : Tarlaya veya bahçeye bağlanan suyun başlangıç yeri
Gaybet : Arkasından konuşmak
Gejgere : İki kişi tarafından ahırdan gübre taşınan , tahtadan yapılmış aygıt
Gelmacı : Yenge
Gımşıtmak : Hafifçe hareket ettirmek,yerinden oynatmak
Gidik : Keçi yavrusu
Goya : Güya
Göğ : Sebze ve meyvelerin henüz olgunlaşmamış,yeşil hali
Helke : Çeşmeden su getirmeye yarayan bakırdan yapılmış içi kalaylı su kabı
Hınik : Sümük
Hırhırçik : İşe yaramaz -çok eski giysi,kumaş parçası
Holos : İlkbaharda kırlarda yetişen,yabani ot
Horum : Yonca,korunga gibi otların demeti
Işıma : Güneşin doğması
İbicek : Kura
İşmar : Göz kırpmak,işaret etmek
Kahan : Bostanda yetişen bitkilerin ilk çapalanması,yaban otlarının ayıklanması
Kancık : Dişi köpek ve eşek
Karış : Beddua
Kavil : İki kişi arasında verilen söz
Kavurga : Buğdayın kavrulmasıyla elde edilmiş yemiş
Kavut : Sokkuda ezilip, kurutulmuş armut
Keçeleşmek : Vücudun bir bölümünün uyuşması,karıncalanması
Kefleme : Tehdit etme
Kem : Buğdayın patoza atılmadan önce deste halinde bağlanmasına verilen ad
Kepenek : Kelebek
Kırkma : Davarların yününü keserek traş etmek
Kırtik: Sabunun ufalmış parçası
Kidim : Dağ yüzündeki taşların çıkıntılı yerleri
Kirkit : Halı,kilim dokumada kullanılan ,argacı sıkıştırmaya yarayan alet
Kitmık : Köceğin küçüğü
Kömbe : Un,tuz,yağ ve suyun yoğrulup pişirilmesiyle yapılan bir tür börek
Kördüllemek: Bir konuda yeteneğini kaybedip körelmek
Kössöğ : Ocaktaki odunun yanmış yarısı
Kulunç : Sırt
Kunnacı : Gebe hayvan
Kuz : Gölgede kalan yan
Küflet : Ev halkı,aile
Kürük : At,eşek yavrusu
Kürün : Hayvanların içinden su içtiği yalak
Küşne: Kara burçak
Loğ : Toprak damlı evlerde yağmurun eve akmasını önlemek için yapılan ,ağır silindir şeklinde taş
Lüküs : Gazla yanan ,yüksek derecede ışık veren lamba
Malamat : Berbat,rezil
Mayıs : Koyun ve sığır pisliği
Musur : Hayvan yemliği
Mücürük : Yorulmuş
Okuntu : Eskiden insanlara sabun,üzüm-leblebi vb.şeyler vererek düğünlere davet etme
Öksemek : Özlemek
Öllük : Bebeklerin altına konulan çok ince killi toprak
Pahıl : Alçak,fesat,başkasının iyiliğini istemeyen,çekemeyen,kıskanç
Peğ : Yıkık yapı
Pejmurde : Dağınık
Pırtik : Parça
Pingel : Tavukların belli bir yere yumurtlaması için konan yumurta
Peş : Etek,üç peş(üç etek)
Pür : Yaprak
Pürçekli : Havuç
Pürpürüm : Semizotu
Rapat : Ekmek pişirirken, tandıra hamuru yapıştırmaya yarayan,üzeri minderli tahta alet
Sadır : Fide
Savuşmak : Geçmek,geçip gitmek
Seki : Yüksekçe oturmalık
Sokku : Yarma,bulgur yapılacak buğdayı , içinde tokmakla döğerek hazırlamakta kullanılan derin ,kazan şeklinde taş
Süğük : Dam başı
Sürgüç : Bulaşık bezi
Şelek : Sırtta taşınan yük
Şirden : Davar kursağı
Şirnemek : Şımarmak
Şişek : Altı ayla bir yaş arasındaki dişi koyun
Tataba : Kadın hizmetçi
Tatak : Pasak,kir,bulaşık
Tavatır : Çok
Tay : Eş iki taneden biri
Temek : Gübre atılan pencere
Tike : Genelde bir parça et anlamında kullanılan kelime
Tingi düşük olmak : Durgunluk
Tuman : Don(Giyecek)
Tump : İki tarla arasındaki sınır çizgisi
Türük : Çanta
Uruplağ : Ölçü birimi (1 teneke )
Utmak : Kumarda vb. oyunlarda kazanmak
Yarpuz : Nane
Yülümek : Saç,sakalı kesmek,traş etmek
Zebil : Bol bol bulunan,çok
Zırza : Kapı kilidi
Zibil : Çöp,atık
Zifir : Yağlı bulaşık


II. BÖLÜM

Ağartı : Ayran, süt gibi içeceklerin tümü.
Alaçıh : Yazın bağ, bahçe, bostan veya tarla kenarına kurulan ilkel kulübe.
Arsıhmah : Utanmak
Ayar : Densiz, kendini bilmez, hal ve hareketleri uygun olmayan kişi.
Bazı : Halı dokuma tezgahında bulunan, aralarına dokuma ipi geçirilen ağaç silindir.
Carı : Atik, çabuk hareket eden
Çor : Hastalık
Dummah : Suyun içine dalmak
Evcuman : Evine düşkün kişi, tutumlu.
Evhan : 1. Bünyesi zayıf kişi 2. Kalitesiz, kolayca zarar görebilecek, eğreti yapılmış eşya,mal.
Fenikmek : Nefes nefese kalmak, iyice yorulmak
Fiske : Koni biçiminde camsız aydınlatma aracı.
Galın : Başlık parası
Gatıh : Ayran
Geçe : Taraf. Garşı geçe. Karşı taraf.
Gırhlıh : Keçi ve koyunların yününü kesmeye yarayan iri makas.
Gırhmah : Keçi ve koyunların yününün kesilmesi
Göze : Oluksuz küçük su kaynağı.
Hacat : Alet, edevat
Hezan : Toprak damlarda yük taşıyıcı ağaç kolon.
Hozan : Ekeneği biçilmiş tarla.
İnevu : İçine uğra konulan, deriden yapılma torba
Keyfeni : Giralın denetimi ve evin yemek sorumluluğu olan hanım.
Kirtikli : Kenarı girintili çıkıntılı olan şey.
Kis : Kepek. Senin saçında kis var.
Mınık : Köpek yavrusu
Mitil : Kaplanmamış yorgan
Nehas : Niye, neden
Salıhcı : Gelin evine giden düğün habercisi
Süve : Kapı kasası
Şaplah : Avuç içi ile vurulan tokat
Uğra : Ekmek yapılırken, hamurun açılması için yanına konulan un.
Uğrah : 1. Çok uğranılan yer. 2. Felçli kişi.
Yarmak : Çalmak, hırsızlık yapmak.
Yavunmak : Yalvarmak
Yeğlik : Hafif
Yörep : Bayır, eğimli yer.

[seva]

Sivas mutfağı tarım ürünlerine dayanmaktadır. Harman sonunda (sonbahar) kışlık yiyecek hazırlıkları başlar. Un öğütme, bulgur dövme, çekme, erişte, kadayıf, salça yapımı, sebze kurutma, etlik kesimi bunların başlıcalarıdır. Yemekleri daha çok unlulara dayanmaktadır. Keş, peskütan, çökelek ve süt ürünlerinden hazırlanan yiyeceklerdendir. Genellikle kırsal kesimlerde yazları ayranlıpancarlı çorba, madımak, evelik, düğücek aşı gibi yemekler yapılır. Kışları ise tırhıt, sübüra, kelecoş, tarhana, içli köfte, hingel gibi hamurlu yemekler yenmektedir. Kentte sebze yemekleri de yapılmaktadır. Sivas kebabıyla da ünlüdür. Tandırda kül çöreği, fotla, patates ya da peynirle yapılan kömbe, kete, lavaş yörede yaygın olarak yapılan ekmek çeşitlerindendir.




BAL HELVASI

Unun tereyağda kıvamınca kavrulmasından sonra (Un fazla kavrulur, rengi koyulaşırsa helvaya geçmiş derler) az sulu veya sütlü süzme bal katılarak helva hazırlanır. Hatta tepsiye alınan bu helvalar üzerine ayrıca petekli bal (dalak balı) konulup yenilir.

BULGUR - (YUVARLAK KÖFTE)

2 adet sogan rendelenir; tuz, biber, 1 kg. çekilmis kiyma, 1/2 lt. ölçek dolusu ince bulgur, bir çay bardağı su hepsi bir hamur halinde iyice yoğurulur. El içinde bilye büyüklüğünde köftecikler yuvarlatılır. Arzu edilirse köfte az miktarda kızgın yağda pembeleşinceye kadar döndürülür. 1-2 lt. kaynar suya bir kaşık salça atılır. Köfte yarı pişmiş vaziyette iken bir çay bardağı pirinç salınır. Bir çorba kaşığı kızdırılmış sade yağına bir tatlı kaşığı kuru nane karıştırılarak pişer üzerine dökülür. Arzu edilirse limon da sıkılabilir.

ÇİRLİ ET (SİVAS) MALZEME: Kuru kayısı 600 gr. Su 5 su bardağı Katı yağ 2 çorba kaşığı Tuz Kuşbaşı kuzu eti 1 kg. YAPILIŞI: Kayısıları ılık suda 1 saat bekleterek yumuşamalarını sağlayın. Yağı bir tencerede eritin. Yağ kızınca etleri, verdikleri suyu çekinceye kadar içinde kavurun. Suyu ve tuzu katıp bir taşım kaynatın. Orta ateşte, suyun çoğunu çekinceye kadar yaklaşık 30 dakika pişirin. Kayısıları, suyunu süzüp et tenceresine aktarın. 5 dakika daha pişirerek tencereyi ateşten alın ve sıcak servis yapın.

Hurma Tatlısı MALZEME: Margarin Yarım paket Tereyağı 1 çorba kaşığı Karbonat 1 çay kaşığı Su 1 fincan Un 3 su bardağı Yarım limonun suyu Şeker 3 su bardağı Limon suyu 1/4 Su 3,5 su bardağı YAPILIŞI: Orta boy bir tencerede 125 gr. margarin ve 1 çorba kaşığı tereyağını eritin. İçine unu ilave edin. Karbonat, limon suyu ve 1 fincan suyu da ekleyin. Daha sonra tüm malzemeleri elinizle veya tahta bir kaşıkla yoğurarak birbirine karıştırın. Malzemeler iyice yumuşayıp, kulak memesi yumuşaklığnda bir hamur haline gelince, içinden kaşıkla ceviz büyüklüğünde parçalar alıp, elinizle yuvarlayın. Yassı köfte biçimi verin. Yağlanmış bir fırın tepsisine hazırladığınız tatlıları yan yana dizin. Orta dereceli fırındas 45 dakika veya tatlılar altın sarısı renk alana dek pişirin. Bu arada şerbet için gereken su ve şekeri bir tencereye alın. Kaynamaya başladıktan birkaç dakika sonra limonu sıkıp, tencereyi ocaktan alın. Şerbeti tatlının üzerine dökün. Bir süre bekletin. Tatlı şerbeti iyice emdikten sonra servis yapın.


KARIN YAHNİSİ YAPILIŞI: Haşlanmış işkembe (karın) küçük küçük doğranır dörde bölünmüş kuru soğanlar yağ ile beraber bir tencereye konulup kızartılır. Doğranmış ve haşlanmış işkembeler ayrı yerde haşlanmış nohutlara salça ilave edilip tuzu da konduktan sonra tekrar pişirilir. Aynı şekilde ciğerle de yahni yapılır.

KAVURMA HELLESİ MALZEME:

Un 500 gr. Biber Katıyağ 3 çorba kaşığı Tuz

YAPILIŞI: Yağ iyice kızdırılır. Un, yağ içerisinde açık pembe renk alıncaya kadar döndürülür. 1-2 kaynamakta olan suya kavrulan un, tuz, biber ilavesiyle atılır ve 20-30 dakika kaynatılarak indirilir. Hafif hasta yemeği de olmaktadır. Aynı çorba kıyma atılarak da yapılır. Limon sıkılır ve un çorbası ismini alır.

LAHANA MUSAKKASI MALZEME:

Beyaz lahana 1 adet Pirinç 1/2 su bardağı Kuru soğan 3 adet Biber Kıyma 200 gr. Tuz Salça 3 çorba kaşığı

YAPILIŞI: Lahana haşlanmayıp ıspanak gibi kıyılır ve bol soğanlı kıymalı salçalı sokarıç, biraz da pirinç ilave edilerek tuz, biber atılır, pişirilir. Pirinç olmadığı taktirde bulgur da aynı vazifeyi yapar.

PATATES ÇORBASI MALZEME:

Patates 250 gr. Bulgur veya pirinç 1 su bardağı Kıyma-kavurma 100 gr. Margarin 1 çorba kaşığı Soğan (rendelenmiş) 1 baş Nane 1 tatlı kaşığı Tuz 1 tatlı kaşığı Biber 1 tatlı kaşığı

YAPILIŞI: 250 gr. patates, 1cm. 3 şekilde doğranır. Kıymalı, soğanlı sokarıçla 1-2 litre suya dökülür. Tuz biber ekilir. 1 kase dolusu bulgur veya pirinçle pişirilir. Bu da yine kemikli kavurma veya kuşbaşı etle yapılır. Çorba ateşten indirildikten sonra 1 çorba kaşığı sıvı yağ kızdırılır, 1 tatlı kaşığı kuru nane ilave edilerek üzerine dökülür.


SAC KEBABI YAPILIŞI: Kemiksiz (kuşbaşı) koyun eti, yağı ve tuzu ile (et yağlı ise yağa ayrıca lüzum kalmayabilir), altında ateş yanan bir sac üzerine konup, karıştırılmak suretiyle kızartılır. Doğranmış patlıcan ve yeşil biberler de ilave edilip tekrar karıştırılır, sebzeler kızarınca dilimlenmiş domatesler konup ateşte biraz daha çevrilir. Sebzenin bol olduğu yaz günlerinde Çermikler, Paşa fabrikası, Tekke önü gibi mesirelere gidilince yapılan bir piknik yemeğidir. Evler de yapılabilir. Pişirmek için kullanılan sac, sac kebabı yapılanları biraz daha ufak (çevicek) tır.


ŞALGAM ÇORBASI MALZEME: İri şalgam 5-6 baş Bulgur veya pirinç 1 kase Tereyağı-margarin 2 çorba kaşığı Kıyma 100 gr. Kuru soğan 2 adet YAPILIŞI: İri şalgamdan 5-6 baş alınır, iri göz rendeden geçirilir. İstenirse tuzla ovularak (kekre) acı suyu giderilir. 1-2 çorba kaşığı saya yağı, 1-2 baş doğranmış soğan sokarıcı yapılır. Arzuya göre kıyma, kuşbaşı et, kemikli kavurma hangisi varsa 1-2 litre kaynayan suya sokarıçla birlikte 1 kase dolusu bulgur veya pirinç, et hepsi bir arada kaynatılır. Bulgur pişmek üzere iken rendelenmiş şalgamlar atılır. O da pişince ateşten indirilir.

TARHANA ÇORBASI MALZEME:

Tarhana 1,5 su bardağı Kuşbaşı et Yarım kg. Kara nohut 1 su bardağı Çelem Yarım kg. Ispanak Yarım kg. Tereyağı 1 çorba kaşığı Kuru nane 1 çorba kaşığı Et suyu YAPILIŞI: Tarhana ve nohut akşamdan ıslatılır. Bol et suyunun içine atılarak pişmeye bırakılır. Diğer tarafta kuşbaşı etler tereyağında iyice kavrulur. Pişmekte olan çorbaya çelem, ıspanak ve kavrulmuş etler ilave edilir. İyice pişirilir. Çorba piştikten sonra üzerine tereyağında yakılan nane dökülerek servis yapılır.