SİVAS`IN JEOLOJİK YAPISI

[Güner]

Sivas İli arazisi farklı jeolojik dönemlerde oluşmuştur. İl merkezinde Yıldızeli-Hafik arasında I.Jeolojik dönemden kalmış yaşlı kütleler yer alırken, Yıldızeli-Şarkışla arasında II.Jeolojik dönemde oluşmuş arazi ana çatıyı oluşturur. İldeki dağlar, III.Jeolojik devirde Alp orojenezi ile belirginleşmiştir. Gemerek-Şarkışla yöresindeki akarsu boylarında ise IV.Jeolojik dönemde oluşmuş birikintilere rastlanır.

İl topraklarının kuzeyinde yer alan Kelkit Vadisi birinci dereceden deprem kuşağında yer alır. Zara-İmranlı çizgisinin kuzeyi ikinci ve üçüncü dereceden deprem kuşağında yer alırken ilin güneyi sarsıntıların daha zararsız geçtiği tehlikesiz bölgeleri oluşturur.

[mermer yusuf]

EN RAHAT NERE İSE ORA GEÇELİM O ZAMAN.

[ErdalGüler]

Bu aslında benim konum bir Jeoloji Mühendisi olarak, Sivasımızla ilgili daha ayrıntılı bilgi vermek isterim. İnşallah bu forum üzerinden sizlerle paylaşacağım...

[ErdalGüler]

Sivas Yöresinin Genel Jeolojisi

Stratigrafi

.......Sivas yöresinde yüzeyleyen birimler; en altta temel kayalar (Paleozoyik-Mesozoyik), bunların üzerine gelen Tersiyer ve Kuvaterner kayaları (Senozoyik) ve Mesozoyik-Senozoyik zaman aralığında etkili olmuş magmatik kayalar şeklinde incelenebilir. Temel kayalar ve Tersiyer kayaları bu bölüm içerisinde, magmatik kayalar ise metamorfizma ve magmatizma bölümünde değerlendirilmiştir (Ayaz ve Atalay, 2001).

.......Sivas il alanı ve yakın çevresinde yüzeyleyen Paleozoyik ve Mesozoyik yaşlı temel kayalar; metamorfitler, ofiyolitler ve kireçtaşlarından oluşmaktadır. Paleozoyik yaşlı metamorfitler, bölgede yüzeyleyen en yaşlı birimler olup; kuzeyde Tokat Metamorfitleri, batıda Akdağ Metamorfitleri ve güneydoğuda ise Keban Metamorfitleri şeklinde üç farklı birim olarak tanımlanmıştır. Üst Kretase yerleşme yaşlı ofiyolitik seri ise bölgenin kuzeyinde ve güneyinde doğu-batı uzanımlı iki ayrı kuşak şeklinde bulunmakta olup, Divriği Ofiyolitli Karışığı şeklinde adlandırılmıştır. Havzanın güney ve güneydoğu kesimlerinde ise daha çok Toros kuşağına ait karbonatların nap olarak taşınmasıyla oluşmuş Üst Kretase-Paleosen yaşlı Tecer kireçtaşları ile Jura-Kretase yaşlı Munzur kireçtaşları yüzeylemektedir.

Sivas il alanının orta kesimlerinde kuzeydoğu-güneybatı yönlü olarak uzanan ve yaklaşık 250 km uzunluğa, 50 km genişliğe sahip olan havza, Sivas Tersiyer havzası olarak tanımlanmaktadır. Temel kayalar üzerinde bulunan Sivas Tersiyer havzasının stratigrafisi, Ayaz ve Atalay (2001) tarafından yapılan çalışmaya göre, alttan üste doğru; Pazarcık volkanitleri (Paleosen), Gülandere Formasyonu (Eosen), Selimiye Formasyonu (Oligosen), Kemah Formasyonu (Alt Miyosen), Hafik Formasyonu (Alt-Orta Miyosen), İncesu Formasyonu (Üst Miyosen-Alt Pliyosen), Bayat volkanitleri (Üst Pliyosen) ve travertenler ile alüvyonlar (Kuvaterner) şeklinde sıralandırılmıştır. Gülandere ve Kemah Formasyonları sığ deniz ve geçiş ortamlarında, Selimiye ve Hafik Formasyonları kısmen sığ deniz ve geçiş ortamlarında, kısmen de akarsu ve bunların oluşturduğu geçici göllerde (playa) ve bu göllerin kıyılarında gelişen kıta içi sabkha ortamlarında İncesu Formasyonu ise akarsu ve bunların oluşturduğu laküstrin (tatlı su) göl ortamında çökelmişlerdir.

Pazarcık volkanitleri, havzanın kuzeybatısında Yıldızeli-Akdağmadeni arasında, doğusunda ise Refahiye dolaylarında yüzeylenmektedir. Bazalt, andezit, tüf ve aglomeralardan oluşmuştur. Tabanda, temel kayalar üzerinde açısal uyumsuzlukla bulunmaktadır.

Gülandere Formasyonu, havzanın hemen hemen tamamında yüzlekler vermesine karşın, en güzel yüzleklerini güneybatıda Altınyayla, kuzeyde Zara-İmranlı ve doğuda Refahiye ve güney kesimlerinde vermektedir. Birim, çoğunlukla ofiyolitik malzemelerden türemiş çakıltaşları ile bunların üzerine gelen kumtaşı, kiltaşı, çakıltaşı, silttaşı, kumlu-killi kireçtaşı, tüf ve yer yer andezit ve bazalttan oluşmuştur. Ayrıca yer yer olistostrom ve olistolitler de içeren formasyonun en üstünde jips arakatkılı kiltaşı, silttaşı ardalanması bulunur. Gülandere Formasyonu havzanın güneyinde, doğusunda ve kuzeydoğusunda Divriği Ofiyolitli Karışığı ile Tecer kireçtaşları üzerinde, havzanın batı ve kuzeybatısında ise Akdağ Metamorfitleri üzerinde uyumsuz olarak yer almaktadır. Birim Paleosen yaşlı Pazarcık volkanitleri üzerine uyumlu olarak gelmektedir.

.......Selimiye Formasyonu, en iyi ve en yaygın yüzleklerini, havzanın güney ve batı kesimlerinde verir. Birim, çoğunlukla beyaz, yer yer alacalı masif jipsler ile ara düzeylerinde irili ufaklı kırmızı renkli çakıltaşı, kumtaşı, çamurtaşı, silttaşı ardalanması içerir. Renk üst kesimlere doğru kırmızılaşır. Ayrıca formasyon içinde çok değişik boyutlu ve farklı kaya türlerinden oluşmuş olistolitler bulunur. Formasyon, altta Gülandere Formasyonu ile geçişlidir.

.......Kemah Formasyonu, en geniş ve tipik yüzleklerini, havzanın daha çok iç kesimlerinde ve doğusunda vermektedir. Birimin tabanında, çok sınırlı olmakla birlikte çakıltaşı ve kumtaşları yer alırken, üst kesimleri killi kireçtaşı, kumtaşı, kiltaşı, marn, çamurtaşı, silttaşı ardalanmasından oluşmuştur. Üst kesimlerde çok ince kömürlü ara düzeyler bulunmaktadır. Ayrıca, bazen farklı birimlerden oluşmuş olistolitler içerir. Alt dokanağı Selimiye Formasyonu ile açısal uyumsuzdur.

.......Hafik Formasyonu, havzanın hemen hemen bütününde izlenmesine karşın en tipik yüzleklerini Sivas-Hafik-Zara-İmranlı dolaylarında vermektedir. Formasyon ağırlıklı olarak beyaz, yer yer alacalı renkli, tabakalı ya da masif jipsler ile jips ve kireçtaşı aradüzeyli çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı, kiltaşı, çamurtaşı ardalanmasından oluşmuştur. Birimin alt dokanağı Kemah Formasyonu ile uyumlu olup, yanal ve düşey geçişlidir.

İncesu Formasyonu, en iyi ve en geniş yüzleklerini havzanın kuzey ve güney sınırları boyunca vermektedir. Çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı, kiltaşı, marn ve gölsel kireçtaşlarından oluşmuştur. İmranlı ve Kangal yörelerinde yer yer ekonomik linyit aradüzeyleri içermektedir. Üste doğru, yanal ve düşey yönde, gri renkli marnlar içeren gölsel kireçtaşlarına geçmektedir. İncesu Formasyonu, Alt-Orta Miyosen ve daha yaşlı kayaçlar üzerine uyumsuz olarak gelmektedir.

.......Bayat volkanitleri, havzanın batısında küçük yüzlekler şeklinde, güneybatı kesimlerinde ise daha geniş yüzlekler şeklinde bulunmaktadır. Birim, oldukça rijit yapılı, yer yer gaz boşluklu, masif yapılı, siyah-kahve renkli andezit ve bazaltlardan oluşmuştur. Bazaltlarda, az miktarda tamamen kloritleşmiş ve karbonatlaşmış mafik mineraller gözlenmiştir (Ayaz, 1998). İnceleme alanında Hafik ve İncesu Formasyonlarını kestiği gözlenen Bayat volkanitleri, İncesu Formasyonu üzerinde uyumsuz olarak gözlenmektedir.

Bölgede yüzeyleyen en genç birimler, Kuvaterner yaşlı travertenler ve alüvyonlardır. Bunlar kendilerinden daha yaşlı birimler üzerinde açısal uyumsuzlukla ve/veya uyumsuzlukla bulunmaktadırlar. Güncel oluşumları devam eden travertenler ve alüvyonlar, Sivas yöresinin önemli endüstriyel hammaddeleri arasında yer almaktadırlar.

.......Sivas Tersiyer havzasında yüzeyleyen bu formasyonlardan Gülandere ve Kemah Formasyonları sığ deniz ve geçiş ortamlarında, Selimiye ve Hafik Formasyonları kısmen sığ deniz ve geçiş ortamlarında, kısmen de akarsu ve bunların oluşturduğu geçici göllerinde (playa) ve bu göllerin kıyılarında gelişen kıta içi sabkha ortamlarında, İncesu Formasyonu ise akarsu ve bunların oluşturduğu laküstrin göl ortamında çökelmişlerdir.

Metamorfizma ve Magmatizma

.......Sivas yöresi, eski jeolojik dönemlerde bir okyanusun (Neotetis) açıldığı, sonra Üst Kretase'de tüketilerek yok olduğu ve daha sonra ise çarpışma sürecinin geliştiği bir alanda bulunmaktadır. Okyanusun açılması sırasında bazik ve ultrabazik kayaçlar, kapanması sırasında yay magmatizmasıyla ilişkili asidik kayaçlar oluşmuştur. Çarpışma ve sonrasında ise temel kayalarının metamorfizmaya uğradığı ve hem asidik hem de bazik magmatitlerin oluştuğu belirtilebilir. Divriği, Yıldız Dağı, Karaçayır ve Köse Dağı yörelerinde yer alan magmatik kayaçların; yay tektonizması, çarpışma ve çarpışma sonrası tektonizma ve/veya kıta içi rift tektonizması ürünleri olabilecekleri söylenebilir.

.......Sivas yöresindeki magmatik kayalar; genellikle Üst Kretase-Eosen devrelerinde oluşmuş ve çoğunlukla metamorfitleri, kısmen de ofiyolitleri kesmişlerdir. Bunlar; Divriği, Yıldız Dağı Karaçayır ve Köse Dağı yörelerinde yaygın olarak gözlenmekte olup; granodiyorit, granit, gabro, diyorit ve siyenit gibi farklı türlerden oluşmuşlardır. Yöredeki en genç magmatik kayalar ise yukarıda anlatıldığı gibi, Üst Pliyosen devresine ait andezit ve bazalt litolojisindeki volkanitlerdir. Bunların, diğer magmatitlerden (Kretase-Eosen) farkı, Tersiyer çökelleri oluştuktan sonra tüm Tersiyer istifini kesmiş olmalarıdır.

Tektonik ve Paleocoğrafya

.......Yörede Neotetis’in Üst Kretase’de tüketilip yok olması sırasında oluşan tektonik yapılar Paleotektonik evre, okyanusun yok olmasından sonra ağırlıklı olarak sıkışmanın etkisiyle oluşan tektonik yapılar geçiş tektonik evre ve doğrultu atımın hakim olduğu diri faylar ise Neotektonik evre (Üst Miyosen-Pliyo-Kuvaterner) olarak tanımlanmaktadır

.......Paleotektonik evrede; Sivas yöresinin Üst Kretase öncesinde yaklaşık doğu-batı uzanımlı bir okyanusun gelişmesine sahne olduğu, bu okyanusun kuzey ve güney kenarlarının bugunkü Atlantik türü pasif kıta kenarlarını temsil ettiği, kuzey kenarın Üst Kretase sırasında yitime uğradığı (Şengör ve Yılmaz, 1981), yitime bağlı olarak kuzeyde ve güneyde yer alan kıtaların Maastrihtiyen öncesinde çarpıştığı kabul edilmektedir (Yılmaz, 1994 ve 1998). Geçiş evresinde; çarpışmadan sonra iki kıtanın yakınsaması devam etmiş ve yörede buna bağlı olarak kabuk kalınlaşması meydana gelmiştir. Neotektonik evrede ise Anadolu genelinde özellikle Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu Fay Hatları ile bunlara bağlı olarak batıda gelişen Ege Graben Sistemi'nin hareketlilikleri söz konusu olmuştur.

....... Sivas yöresinin önemli Neotektonik yapıları Suşehri-Koyulhisar yöresinden geçen Kuzey Anadolu Fayı (KAF), Yıldızeli’nin güneyinden geçen Belcik-Pazarcık Fayı, Gemerek-Şarkışla-Sivas hattında Kızılırmak boyunca uzanan Yukarı Kızılırmak Fayı (YKF), Tecer Dağı yöresinden geçen Tecer Fayı, Gemerek güneyinden geçen Deliler Fayı (DF), İmranlı'dan geçen İmranlı Fayı (İF) ve Tecer Bindirmesi (TB) ile Kuzey Anadolu Bindirmesi (KAB) şeklinde tanımlanabilir.

Depremsellik açısından; Sivas’ın kuzey kesimleri I. derecede deprem kuşağında yer alırken, güneye doğru geçişli olarak azalmakta ve IV. dereceye düşmektedir. Kuzey Anadolu Fay Zonu üzerindeki Koyulhisar, Suşehri, Akıncılar, Gölova, İmranlı, Zara ve Doğanşar ilçeleri I. derecede deprem alanlarıdır. Ayrıca, Yukarı Kızılırmak ve Tecer Dağları boyunca bulunan tektonik denetimli faylar ve heyelanlar, sınırlı da olsa deprem oluşumlarına neden olmaktadır.

kaynak:MTA

[sade58]

Paylaşımızın için teşekkürler,güzel faydalı bilgiler.Sivas Coğrafyası hakkında güzel ve verimli bilgiler.

[Fatihmd]

Gerçek anlamda faydalı bilgiler, Çok sağolun.