Hafik - Tozanli - AKKAYAKÖYÜ

[Sivasli_Celal]

AKKAYA KÖYÜ

GENEL BİLGİLER



Coğrafya:
Sivasın 78 km, Hafik‘in 52 km kuzeyinde bulunan meşhur Tozanlı köylerindendir.
Yesilırmak yayı (Kızılırmak Yayı olarakda geçer) dağlarında yer alan Akkayaköyünün topraklarından Yesilırmagin bir kolu olan Tozanlıçayı geçmektedir.
Hemen kuzeyinde Asmalıdağı (2406m), doğusunda Tekeli(2643m) görünürlerdedir.

Tarih:
Tarihte derebeyliklerin hüküm sürdüğü 16. yüzyılda bugünkü Akkaya köyünün bulunduğu arazi Baltacıoğlu sülalesine aitti.
Samsunun Bafra ilçesinden gelen Ağbaşoğlu, Baltacıoğlu sülalesinin kızına talip olmuş Baltacıoğlu sülalesi Ağbaşoğluna kızını ve köyün şu anki yerini vermiş.
Ağbaşoğlunun buraya yerleşmesi ile köyün kuruluşu başlamış oluyor.
Diğer kurucu sülaleler ise pılıhlar, nizamlar, kercemler, muhacirler, merhabacılar, karabayramlar, arnavutlar ve karaveligillerdir.
1950 li yıllarinda ardından 1980 li yıllarinda ekonomik yetersizlikler nedeniyle başta İstanbul,İzmir ve Sivas olmak üzere çesitli illerle göç vermiştir.
1900 yıllarında köy teşkilatına kavuşan Akkaya önceki tarihlerde Doganşar'a bağlı olup 1969 yılında Hafik ilçesine bağlanmıştır.


Köy Halki:

Köy halkı genelde geçimini tarımla sağlamaktadır.
Buğday, arpa, fiğ, yonca tarımı yapılmaktadır.
Büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık sınırlı olarak yapılmaktadır.
Köyümüz eğitim ve ekonomik nedenlerle büyük şehirlere yüksek oranda göç vermiştir. Beldede yaşayanlar ise daha çok emekli, yaşlı insanlardan oluşmaktadır.
Okul tatili ile birlikte yazin dahada kalabalıklaşır.
Köyde yaşamış olan ve hala yaşayan sülaler;
Arnavutlular, Ağbaşlar,Kerçemler, Pılıhlar, Karaveligiller, Nizamlar, Merhabacılar, Karabayramlar, Salimegiller dir.


Özellikler:

Köyün hemen kuzey batısında bulunan Akkaya kayalıklarında iki girişi olan büyük bir tarihi magara bulunmaktadir.
Temiz havası ve o güzelim soğuk sularınıda burada özellik olarak dile getirmek istiyorum.

[Sivasli_Celal]

İlimiz Sivas ilçemiz Hafik bizim oralar
tozanli deresinde adı güzel Akkaya
Yılan kayası enişdibinin çifte teknesi
ne güzelsin agayası ve kaya güneyi
bükleri dargıldibleri ne güzelsin.
Irhaçgilin çayırlar çeltüklük köprü başı
İçimde yaşar güzeli hapam bela dermen deresi
Kara kayası yürek yarası karşılıklı kızıl kayası
Dana yatagı oraların anası
Agıll kolu gıdık kızı kambellüsü çayırı köyümüzün karşısı
Ilıcak harkaltı pınargözü kayaboynu kaplanderesi sen oraların yücesi Yukarı çayır mezarlık tarlası gurbete çıkmanın yürek yarası
Birde bizim özlerin kuş sesleri yeşil Irmagımızın çaglayan sesi
Devredi ton gölü öküzyatagı topmeşesi
Gavur harmanı oraların neşesi Cıbırkaşı gademtaşı tuzlası
Gülpınarı cerit kayası ortası Akkayanın yaylası
Düzyazısı çamlıgı çağlayan deresi koyunların güzel sesi
Çılındoruk çavuştamı çimenlibeli nazlının atiyenin teknesi onlar bizim oraların nefesi.

KAMER GÜLÜM

[Sivasli_Celal]

KÖY TERİMLERİ

Abu: Yaşlı kadınlara hitap şekli.
Ağarmak: Beyazlamak.
Ahpun : Tarlaya atmak için biriktirilmiş havyan gübresi.
Alaf : Hayvan yiyeceği. Daha çok kurutulmuş ot ve saman için kullanılır,
Alışmak : Yanmak, tutuşmak.
Alma : Elma
Anadut : Dirgenin üç çatallısı.
Ateş gaymak : Ateş yakmak.
Avuz : İnek ve koyunların doğum yaptıktan sonra verdiği ilk süt.

Badal : Merdiven.
Bakraç : Süt sağılan, ayran konan, saplı küçük helke.
Bayahtan : Biraz önce, demin.
Beleki : Emi.
Bekitmek : Sağlamlaştırmak.

Betren: cirkin
Bıldır : geçen sene.
Biçik : Dana.
Bisohum : Küçücük, azıcık.
Buymak : Üşümek.
Bünelek : Büyükbaş hayvanların, bir tür sineğin rahatsız etmesinden kurtulmak için çılgınca koşması. Bünelek sineği.


Cıbır : Parasız pulsuz, yoksul.
Cıbılak: Çıplak.
Cığıl Etmek : Çişini yapmak.
Cılga : Keçi yolu.
Cışmak : Caymak, vazgeçmek.
Cibelmek : Böbürlenmek, kendini övmek.
Cicik : Meme.
Coruh: Zayıf, güçsüz.
Cücük : Civciv.


Çalkama : Ayran.
Çalmar : İçine koyun ve kuzuların konduğu, açık havada, etrafı çitle çevrili yer.
Çamdu : Toprak damlı evlerin tavanı.
Çaput : İşe yaramaz bez parçası, parça bez..
Çepil : Geveze.
Çıtna : Serçe parmağa denir.
Çimmek : Yıkanmak, banyo yapmak.
Çöğdürmek : İşemek.
Çördük : Ahlat, yabani armut.
Çul : Kıl veya yünden yapılan yaygı.


Dastar : Sofranın altına serilen bez, sofra bezi.
Dığıl : Koyun, keçi gibi hayvanların zeytin şeklindeki gübresi, boku..
Dirgen : Ot ve samanı karıştırmak, aktarmak için kullanılan genellikle ağaçtan yapılan ucunda uzunca iki çatalı bulunan alet.
Dınnah : Tırnak.
Düğe : Henüz inek olmamış, 1-2 yaşında dişi sığır.
Düğü : İnce bulgur.
Dürmeç: Köy ekmeğinin arasına çökelek konularak rulo haline getirilmesi, bir nevi ekmek arası.

Ebemkuşağı : Gökkuşağı.
Ecük : Az .
Ede : Abi.
Eğiş : Hamur keseceği.
Eğlemek: Alıkoymak, yolundan koymak, durmak, kalmak .
Ellaham : Herhalde.
Eme : Babanın kız kardeşi için kullanılır. Hala .
Emen : Çocuk oyunlarında korunan yer, kale.
Emmi: Amca.
Erinmek : Üşenmek .
Essah : Doğru, gerçekten.
Evmek : Acele etmek.


Farsuz : Hesapsız, kitapsız hareket, konuşma .
Fedik : Kırılmıl buğday.
Fetil : Arpa unundan yapılan ve sacda pişirilen yufka benzeri ekmek
Fışkı : Bok, pislik, hayvan boku.


Gatık : Ayran, çalkama.
Gaya keleği: Genellikle kayaların dibinde yaşayan kertenkeye benzeyen fakat kedi kadar büyük olan bir hayvan..
Gayım : Sağlam, sıkı.
Gayitlenmek : Hazırlanmak.
Gepç gepç: İnek ve danaları çağırmak için kullanılan deyim..
Gırmaşmak : Hareket etmek.
Gidişmek : Kaşınmak (Vücudun bir yerinin kaşınması)
Gişi : Erkişi, Erkekler için kullanılır.
Gölük : Eşek.
Gön : Deri.
Gov : Ardından konuşma, dedikodu.
Göv : Yeşil
Gövermek : Yeşermek
Göynek : Kadınların elbiselerinin altına giydikleri işlemeli uzun giysi.

Göze: kücük su kaynagi

Gübür : Süprüntü, pislik.
Gümele

Habire : şu anda, durmadan.
Hacat : Araç gereç.
Hagarer: Hala.
Hark : Su yolu.
Hayat : Hol, giriş.
Hayikdiye : Biraz önce
Hele hüle : Az buz değil..
Heleki : İyi ki.
Helki : Su taşımak için kullanılan kap. Genellikle bakırdan yapılır ve kalaylanarak kullanılır.
Helle : Çorba.
Heri : (bir iş için) hadi be.
Hotul : Sümük.
Höllük : Beşik çocuklarının altına serilen toprak.
Hötürek : İshal


İdare : İçinde gaz bulunan bir aydınlatma gereci,
İlistir : Kevgir
İpti : En önce, ilk olarak
İşgefe : Buğday unundan yapılan ve sacta pişirilen yufka benzeri ekmek
İçlik : Gömlek .


Karış vermek : Beddua etmek.
Katık : Ayran.
Kayıl olmak: Kabul etmek, inanmak.
Keltek: Ufak tefek, tıfıl Yarık dudaklı
Kepenek : Kelebek
Keşik : Sıra. Nöbetleşe yapılan işler için kullanılır.
Kiren : Kızılcık ağacı
Koytuk : Oyuk.
Kozak : Kozalak
Kömüş : Manda, camış
Körsü : Köstebek.
Kürümek : Kürek veya sıyırgı ile kar, toprak gibi şeyleri iterek temizlemek.

Lağlanmak : Birini kötülemek için yaptıgı bir şeyi çarpıtarak taklit etmek..
Loğ : Damlardaki toprağı sıkıştırmak için kullanıan ve taştan yapılan çok ağır silindir.

Mabal : Günah, suç.
Mahana : Bahane, sebep.
Malamat : Berbat.
Mayıl olmak : Meyletmek, sevmek, gönül vermek.
Mengürde : Boyunduruk
Metel : Bilmece.
Mıdara : Emaneten, saglam olmayan.
Mıh : Çivi.
Mısmıl : Doğru, düzgün.
Mıyahat olmak : Göz kulak olmak, korumak.
Modul : Hayvanları yönlendirmek için kullanılan sopanın ucuna çakılan çivi.
Muhanet : Hayırsız, vefasız sevgili.
Müşkül : Çözümlenmesi güç şey
Naçar : Çaresiz, zavallı.


Öğürsemek : İneğin çiftleşme zamanı. Örük : Eşekleri baglamak icin kullanilan zincir

Palaz : Eski kilim, çul vs.
Partal : Palavra
Pırtı : Elbise.
Pinnik : Kümes
Pür : İğne yapraklı (çam) ağaçların yapraklı kısımları

Sadır : Çiş.
Salakana : Sürtük, çok gezen, boşa gezen.
Samurtlamak : Korkuyla sıçramak,
Sayvan : Daha çok yaylalarda ve tarlalarda taştan yapılan barınma yerlerine denir. Geçici süre kalındığından sıradan yapılardır.
Sef : Yanlış, ters.
Seflük : Patavatsız.
Seğirtmek : Koşmak.
Sıyırgı : Toprak damlı bacalara yığılan karı uzaklaştırmak (kürümek) için kullanılan ve ağaçtan yapılma alet.
Sorutmak : Ayakta durmak.
Soyka : Birçok yerde birçok anlamda kullanılan, hafif bir olumsuzluk belirten bir kelime.
Sövmek : Küfür etmek.
Sümbül : Çük, erkek üreme organı.

Şip : Çabuk, hızlı.
Şişek : Bir-iki yaşındaki koyun
Şitenmek : şımarıklık

Tapan : Tohum ektikten sonra, tarlayı düzeltmek üzere kullanılan yassı tahta.
Tavatur : Abartılan birşey için kullanılır..
Terek : Raf
Teyin : Sincap
Tezek : Hayvan pisliğinin kurutulmuş hali(yakacak olarak kullanılır)
Tıman : Uzun don.
Tille : Özellikle eşekleri yönlendirmek için kullanılan ucu çatallı ve çivili orta boy sopa.
Tosbağa : Kaplumbağa.
Tosmak : Küsmek.
Töm : Beceriksiz

Ürmek : Havlamak.
Üşdek : Azıcık.

Yaba : Ucunda el şeklinde parmakları bulunan, ot ve özellikle saman toplama, aktarma işlerinde kullanılan alet
Yağnı : Sırt
Yanıkara : Meyvelerde görülen bir tür hastalık. İnsanlar birbirlerine beddua ederken kullanırlar. “Yanıkara olasın” gibi.
Yekinmek : Doğrulmak.
Yuha: (Yuka) : İnce
Yumuş : İş, buyruk, hizmet.
Yunnuk : Yıkanılan yer.
Yülümek : Kazımak, traş etmek.

Zelve : Boyunduruğu öküzün boynuna bağlamaya yarayan , eğilmiş kalınca çubuk.
Zırlamak : Anırmak.

[Sivasli_Celal]

[Üye Olmayanlar Linkleri Göremez. Üye Olmak İçin Tıklayın...]